Nieuwbouwproject Lieven en de Sorteermachine

 

Amsterdam als sorteermachine trekt een enorm aantal nieuwe bewoners aan, waarvan het grootste deel binnen enkele jaren weer uit de stad vertrokken is. Deze sorteermachine draait op volle toeren mede door nieuwbouwcomplexen zoals Lieven. Een overzicht van deze recente nieuwbouwcomplexen is te zien op Kaart Amsterdam tijdelijk wonen.

Door middel van diepte-interviews onder bewoners van complexen als Lieven en Our Domain, onderzoeken we hoe jongeren hier terechtkomen, hoe ze er leven, of ze in Amsterdam een sociaal netwerk opbouwen en hoe dit eventueel bijdraagt aan het wortelen in Amsterdam. Wie wil en kan er in Amsterdam blijven wonen?

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Het nieuwbouwcomplex Lieven met 1200 woningen, met vooral tijdelijke huurcontracten, is een van de vele nieuwbouwprojecten die sinds 2015 in Amsterdam is gerealiseerd. Met de realisatie van een groot aantal van dit type nieuwbouw woningen, zoals te zien op de zojuist genoemde kaart, is de toegankelijkheid van Amsterdam voor nieuwkomers enorm toegenomen. Immers, deze woningen gaan bijna allemaal naar jongeren die de stad voor het eerst binnenkomen, voornamelijk voor werk en studie. Sinds 2015, toen de tijdelijke huurcontracten wettelijk mogelijk gemaakt werden, heeft een explosie van nieuwbouw van wooncomplexen met kleine zelfstandige studio's met tijdelijke huurcontracten plaatsgevonden.

De invoering van tijdelijke huurcontracten heeft voor studenten geen verandering teweeg gebracht, want het campuscontract was ook voor 2015 tijdelijk. Campuscontracten stoppen namelijk wanneer de studie wordt beëindigd. Het aantal studenten, UvA en VU is sinds 2015 enorm gestegen met zo'n 39%, en het aantal buitenlandse studenten is zelfs met bijna 140% gegroeid. Wooncomplexen als Lieven hebben deze enorme groei mogelijk gemaakt.

​

Met de wetswijziging in 2015 werd de categorie jongerenwoning geïntroduceerd, waarbij kleine studio's in de sociale huursector tijdelijk verhuurd mogen worden. Tijdelijke verhuur betekent wettelijk voor woningcorporaties contracten van 5 jaar en voor particuliere verhuurders contracten van maximaal 2 jaar. Door de introductie van tijdelijke huurcontracten voor sociale huurwoningen is de categorie jongerenwoning ontstaan. De nieuwbouwcomplexen die in Amsterdam zijn verrezen, zijn vaak combinaties van studentenwoningen, jongerenwoningen en andere tijdelijke studio's. Deze complexen hebben het mede mogelijk gemaakt dat het grote aantal instromers in Amsterdam een tijdelijk onderdak kan vinden. Ondanks dat de woningmarkt dichtgeslibd lijkt en er sprake is van een wooncrisis, kunnen mede hierdoor in 2022 rond de 90.000 nieuwkomers terecht in Amsterdam. Tijdelijke huurcontracten tasten de huurbescherming van de huurders aan, maar zorgen ervoor dat deze woningen een snelle doorstroom hebben en nieuwe nieuwkomers weer kunnen instromen. Daardoor is in de afgelopen jaren de gemiddelde woonduur van jonge nieuwe Amsterdammers enorm gedaald, van 5,2 jaar in 2000 naar 2,6 in 2021. Zie ook 'Woonduur in Amsterdam'

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

In mei - juni 2023 zijn een zevental diepte-interviews gehouden onder bewoners van het nieuwbouwcomplex Lieven in Amsterdam Nieuw West. Dit complex van woningcorporatie Lieven de Key omvat 1200 huurwoningen die in de periode 2017-2023 per nieuwbouwblok zijn opgeleverd.

​

Er zijn verschillende soorten tijdelijke woningen, waaronder studentenwoningen, internationale studentenwoningen, jongeren- en starterswoningen, kunstenaarswoningen en vrije sector huurwoningen. Woonruimten voor studenten zijn expliciet voor studenten, dit betekent dat zodra je bent uitgeschreven bij een onderwijsinstelling je de woning binnen zes maanden moet verlaten. Deze bewoners krijgen een campuscontract. Naast reguliere studentenwoningen is er ook een apart blok voor internationale studenten, met een inschrijving bij de Universiteit van Amsterdam kunnen zij ook een woning huren. Verder zijn er in dit complex ook jongeren- en starterswoningen. Bij deze woningen kan je je inschrijven als je tussen de 23 en 27 jaar bent waarbij de huurcontracten standaard voor maximaal 5 jaar zijn. Er zijn 40 woningen voor kunstenaars, deze worden bewoond door bijna en net afgestudeerde kunstenaars tussen de 23 en 27. Als laatste worden de vrije sector huurwoningen verhuurd aan onder andere koppels en gezinnen. Voor de huurders die zelfstandig wonen, betekent dit voor hen dat huurtoeslag kan worden toegekend. Maar dit heeft ook voordelen voor de ontwikkelaar/verhuurder; voor deze kleine units kan hierdoor een relatief hoge huurprijs worden gevraagd.

​

In het wooncomplex Lieven bevinden zich echter wel

gemeenschappelijke- en ontmoetingsruimten. Waaronder

een buitenruimte in het midden van het complex en een

zogenoemde ‘culturele buurthuiskamer’ die wordt gerund

door LOLA, een niet-commerciële sociale leegstandbeheerder.

Daarnaast is er een gemeenschappelijke wasserette en een

bibliotheek. Lieven de Key heeft deze ruimten gerealiseerd

met als doel een gemeenschap te creëren. Daarbij hebben

ze meerdere community builders aangesteld die onder

andere activiteiten organiseren voor de bewoners.

 

Maar zodra de studie behaald is of het vijfjarige contract

afloopt moet er een nieuwe woning worden gezocht.

Boven de 28 jaar vallen veel woningzoekenden in een gat

van onzekerheid over hun komende woonsituatie in Amsterdam.

​

​

 

 

​

 

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Achtergrond en woongeschiedenis

Ondanks dat zich 90 duizend nieuwkomers in 2022 in Amsterdam hebben gevestigd, blijft het voor de meeste mensen een grote opgave om in Amsterdam een plek te vinden. Ook voor degenen die wij geïnterviewd hebben was het een enorme zoektocht. De vraag is of deze zoektocht makkelijker is voor jeugd uit Amsterdamse en omstreken. Deze diepte-interviews zijn niet representatief, maar opvallend is dat 6 van de 7 geïnterviewden uit de Noordelijke Randstad komen.

​

De meeste nieuwkomers in Amsterdam starten hier met een tijdelijk huurcontract; in de particuliere huursector, in een jongerenwoning of in een studentenwoning. Vervolgens verhuizen velen binnen Amsterdam van de ene tijdelijke huurwoningen naar de andere. De geïnterviewden hebben gemiddeld al bijna op 3 verschillende plekken in Amsterdam gewoond terwijl de meeste er pas kort wonen.

Het valt op dat degenen die in Amsterdam en Oostzaan zijn opgegroeid, al de meeste zelfstandige woningen in Amsterdam hebben gehuurd. Bij hen heeft de plek waar ze zijn geboren wellicht invloed op het sneller vinden van nieuwe woonplekken in Amsterdam.

 

Het grootste deel van de jeugd van Amsterdam, 18 tot 27 jaar, is hier niet geboren. Instroom vanuit het binnen- en buitenland zorgt voor een verslechterde positie op de woningmarkt voor de Amsterdamse jeugd. De gemeente Amsterdam wil het recht op wonen versterken voor deze groep, waarvoor ze een nieuwe regeling heeft ingesteld: als jongeren in de afgelopen 10 jaar minstens 6 jaar aaneengesloten in Amsterdam hebben gewoond krijgen zij voorrang op een jongerenwoning. Vanaf 2024 geldt dit voor de helft van alle jongerenwoningen.

Eén van de geïnterviewden heeft deze regeling gebruikt om zo te komen wonen in Lieven. Hij behoort tot een van de eersten die hiervan heeft geprofiteerd; door dit voorrangsbeleid stond hij namelijk bij veel woningen gelijk op de eerste plek.

​

Het aandeel buitenlandse studenten is meer dan verdubbeld in de afgelopen 7 jaar en groeit nog steeds. Binnen Lieven is een apart woonblok gerealiseerd voor deze groep studenten. De gemeente Amsterdam heeft een aantal jaar geleden afspraken gemaakt met onderwijsinstellingen over de bouw van wooncomplexen voor buitenlandse studenten. Zo heeft de Key buiten Lieven andere complexen, zoals op de Poeldijkstraat, gerealiseerd die zich alleen focussen op buitenlandse studenten.

De vraag die dan opkomt; zorgt een complex uitsluitend buitenlandse studenten dan niet voor beperkte sociale contacten waarbij hun integratie in Amsterdam geen of slecht vorm krijgt?

De afspraken over de bouw van wooncomplexen voor (buitenlandse) studenten zijn in 2023 door de gemeente beïndigd; het nieuwe beleid wil juist de positie van de Amsterdamse jeugd versterken.

​

Ondanks de grote instroom van binnenlandse en buitenlandse jongeren hebben de geïnterviewden het voor elkaar gekregen om een woning te krijgen in het nieuwbouwcomplex Lieven. Een persoon kwam hier door middel van de voorrangsregeling, de anderen zagen via studentenwoningweb en woningnet dat dit nieuwe wooncomplex gerealiseerd werd. Door de oplevering van deze nieuwbouw werd een groot aantal woningen in een keer aangeboden; hierdoor is de kans om hiertussen te komen extra groot.

 

​

Sociaal leven in Lieven

Alle geïnterviewden wonen tussen een half jaar en 4 jaar in het complex Lieven.

Geen van hen een goede band heeft met zijn buren. "Iedereen leeft langs elkaar heen, er is geen binding", vertelt één van hen. "Toen er na de oplevering van het complex honderden studenten tegelijk introkken, heerste er een gezellige sfeer en leenden we veel uit aan elkaar. Toen de meesten gesetteld waren waterde dat weg". De deelnemers vertellen dat ze hun buren nu vrijwel nooit meer tegenkomen en dat ze langs elkaar heen leven. Het sociale leven van de geïnterviewden speelt zich amper af in hun wooncomplex en ze hebben geen gevoel van gemeenschap. Het leeft niet. “Het kan heel anoniem zijn hier en er is weinig sociale controle”, vertelt één van hen.

 

De community builders organiseren wel onder andere één keer per maand een borrel waar een aantal heen gaan. "Als je echt een gemeenschaps gevoel wil creëren, dan moet je dat veel vaker doen", vindt een geïnterviewde. Het doel van de community builders is dat de grote groep bewoners een hechte gemeenschap gaat vormen. Naast activiteiten voor de bewoners zijn ze ook bezig met de leefbaarheid in het wooncomplex en verbinding met de mensen die wonen in de omgeving. Dit gebeurt zo ook in verschillende andere nieuwbouwcomplexen.

 

De geïnterviewden kennen, door onder andere deze activiteiten, wel wat gezichten, maar echt vriendschappen ontstaan er weinig. Activiteiten als een kookclubje op eigen initiatief worden af en toe ondernomen. Door de mix van onder andere studenten en werkende jongeren ontstaat hier geen of weinig studentencultuur; veel bewoners hebben namelijk al een vaste baan. Dit geeft bewoners het gevoel dat mensen hier graag op zichzelf zijn. "Het zijn allemaal eenpersoonswoningen, waardoor velen ervan uitgaan dat de meeste mensen hier bewust voor kiezen en niet op zoek zijn naar sociale interacties." Voor het merendeel van de geïnterviewden geldt dit niet. Zij zouden liever samenwonen met huisgenoten maar dit is voor de meesten financieel niet mogelijk, of ze komen er bij woongroepen niet tussen door de enorme vraag naar woningen in Amsterdam.

Door middel van een groepsapp is er wel contact met buren. "Dit geeft een veilig gevoel, ook al ken ik ze niet, hierdoor weet ik dat er veel mensen om me heen zijn.”, vertelt een van de geïnterviewde.

 

​

Tijdelijkheid

De tijdelijkheid van het wonen heeft enkelen van de geïnterviewden niet tegengehouden in het aangaan van sociale contacten. “Ik heb me niet minder ingezet voor een sociaal leven, met het perspectief: ik ben hier nieuw dus ik wil veel mensen leren kennen, niet met het perspectief: ik blijf hier heel lang.” Vertelt één van hen, ze maakt zich niet druk over de tijdelijk van de contacten die ze hier opbouwt, ook al is dat misschien voor een korte tijd.

​

Het sociale netwerk van de geïnterviewden speelt zich vooral af buiten het wooncomplex Lieven. Via studie, werk, uitgaan en sport ontmoeten ze nieuwe mensen en bouwen ze sociale kringen op. Het valt op dat deze jongeren vooral buiten hun complex sociale relaties aangaan. In tegenstelling tot studentencomplexen waar studenten snel de neiging krijgen om hun sociale relaties vooral aan te gaan binnen hun complex, waardoor er zogenoemde 'bubbels' worden gevormd. De geïnterviewde jongeren hebben meer contacten buiten het complex gevormd, ze hebben hierdoor meer relaties met de omgeving en een breder sociaal netwerk. Dit kan leiden tot het sneller wortelen in Amsterdam. Hebben zij door een netwerk buiten hun wooncomplex ook een grotere kans om in Amsterdam te kunnen blijven wonen?

​

​

Blijven of vertrekken uit Amsterdam?

Door de situatie op de woningmarkt is het moeilijk om na een studenten of jongerenwoning in Amsterdam te blijven wonen. In Amsterdam is voor sociale huurwoningen meestal een wachttijd van boven de 10 jaar; particuliere huurwoningen hebben bijna altijd een huur van boven de 1500 euro en de gemiddelde koopprijs van een woning is in januari 2023 722 duizend euro. Daardoor moeten velen Amsterdam na enkele jaren weer verlaten.

​

Het perspectief om Amsterdam te gaan verlaten delen veel geïnterviewden. Ongeveer de helft wil Amsterdam wel verlaten als ze wat ouder zijn om rustiger te gaan wonen. De andere helft zou hier wel willen blijven wonen en door middel van slim gebruik van de regelingen weten ze langer in jongeren en studentenwoningen te kunnen blijven wonen. Zij denken dat hun toekomst er niet rooskleurig uitziet. De onbetaalbare woningen zorgen voor stress en onzekerheid en een paar zien ondertussen mensen uit hun nieuw opgebouwde sociale netwerk alweer de stad verlaten.

​

​

​

​

Jaap Draaisma, 19 januari 2024