Tekst voor een invulling van de begrippen Thuisvoelen en Wortelen in de Omgevingsvisie 2050 van de Gemeente Amsterdam

 

THUISVOELEN EN NIEUWKOMERS IN AMSTERDAM

Socialiseren nieuwkomers in Amsterdam?

 

Een onderzoek naar de sociale contacten die nieuwkomers in Amsterdam aangaan. Wortelen nieuwkomers in Amsterdam en hoe doen ze dat dan?

Ontwikkelen ze een thuisgevoel en wat betekent dat voor ze?

 

Relevantie

Voor het sociale weefsel van Amsterdam, de kwaliteit van het sociale leven in Amsterdam, is het van groot belang dat in ieder geval een deel van de nieuwkomers in Amsterdam gaat wortelen, zich hier thuis gaat voelen en betrokken wordt bij het sociale leven in de stad.

Door de enorm toegenomen dynamiek van vestiging en vertrek van bewoners is Amsterdam “een stad van komen en gaan” geworden. Het sociale karakter van de stad dreigt zo te veranderen van een stad van betrokken burgers naar een stad van passanten.

 

De afgelopen jaren vestigen zich zo’n 50.000 tot 80.000 nieuwkomers per jaar in Amsterdam. Deze groep is zeer divers: van studenten tot vluchtelingen, van arbeidsmigranten en tot expats. Veel van hen vestigen zich hier – in eerste instantie – maar voor een paar jaar.  Mede daardoor vertrekken er nu jaarlijks zo’n 60-70.000 personen uit de stad. Ook in het corona jaar 2020 zullen zich – volgens inschatting op 10 november 2020 – nog zo’n 50-60.000 nieuwkomers in de stad vestigen; bij een vertrek van ongeveer hetzelfde aantal.

 

Het is voor Amsterdam van groot belang een groter deel van deze nieuwkomers in de stad wortel te laten schieten, een thuisgevoel te laten ontwikkelen, de mogelijkheid te geven in de stad te blijven.

 

Het is een aanname dat veel van de nieuwkomers nu geen wortelschieten; onderbouwen? Vervolgens is het dan de vraag hoeveel groter het deel van de nieuwkomers zou moeten worden dat hier wortel schiet en zich gaat thuis voelen.

Of moet je juist de mensen die hier al langer (langer dan 5 jaar) wonen, inclusief de jeugd van Amsterdam, meer kansen bieden om hier te blijven. En zouden dan de passenten niet zo snel mogelijk weer moeten vertrekken……….

 

Niet alleen voor de grote groep nieuwkomers maar ook voor al die andere stadsbewoners en voor de opgave om met al die inwoners die hier langer of korter verblijven toch een gemeenschap en wederzijdse betrokkenheid op te bouwen.

 

Nieuw

Een onderzoek naar thuis voelen en wortelen van de nieuwkomers die Amsterdam de afgelopen jaren heeft ontvangen (grotendeels hoog of technisch opgeleid, uit Westerse landen, blank) is nieuw.

 

Het onderzoek naar thuis voelen in de stad richt zich tot nu toe bijna geheel op de “oude” migrantengroepen van Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen plus de verschillende groepen vluchtelingen en de sociale problemen van lage opleiding, werkloosheid, armoede, discriminatie, religie, criminaliteit, gebrek aan sociale cohesie, segregatie, het niet-delen van waarden en normen, etc.

Uit de hoek van de Universiteit van Amsterdam is dit onderzoek met name gedaan door het Centrum for Urban Studies, waaronder JW Duyvendak ea: met The Politics of Home. Nostalgia and Belonging in Western Europe and the United States (2011) en The Culturalization of Citizenship, Belonging and Polarization in a Globalizing World (2016).

 

Ook bijna alle secondaire bronnen, van Paul Scheffer’s “Het Land van Aankomst” (2007) tot Robert Kloosterman’s “Super-divers migrants - Ghanaian entrepreneurship in the Netherlands” (2016) gaan over laag opgeleide arbeidsmigranten en vluchtelingen en hun familie/ volgende generaties die hier blijven en het in veel opzichten moeilijk hebben.

De huidige nieuwkomers, voor het grootste deel kennismigranten, arbeidsmigranten, studenten, kunstenaars, creatieven en expats: zogenaamde “transnationale migranten”, zullen op een andere manier al of niet wortel schieten en zich thuis voelen.

 

Door hier middels dit onderzoek meer zicht op te krijgen kan zowel vanuit de Amsterdamse samenleving als vanuit de lokale overheid bewuster ingezet worden op het laten wortelen van (een deel van) deze nieuwe inwoners.

 

Transnationale migrant en kosmopoliet

Een transnationale migrant is een migrant die voor een (groot) deel verbonden blijft met het land van herkomst.

Door de digitale communicatie en goedkoop reizen is het mogelijk de banden met het thuisland’ intensief te onderhouden. Wanneer daarnaast in het land van aankomst en elders geheel of voornamelijk met mensen uit het herkomstland omgegaan wordt zullen banden met het aankomstland of -stad moeilijker ontstaan. Wat niet veel over het thuis voelen en wortel schieten hoeft te zeggen.

 

Anders dan de transnationale migrant heeft de kosmopoliet (zie o.a. Paul Scheffer en ) geen primaire band met het land van herkomst, maar voelt zich verbonden met de wereld en kan zich in verschillende landen thuis kan voelen

 

Veel van de recente nieuwkomers in Amsterdam zijn transnationale migranten en kosmopolieten. Waarbij de kennismigranten en expats eerder onder de categorie kosmopolieten en de arbeidsmigranten eerder als transnationale migrant bestempeld kunnen worden. Met de buitenlandse studenten daartussen in, want zo scherp zal het onderscheid in de praktijk niet zijn.

De meesten van hen zullen zich hier tijdelijk vestigen (uit vrije wil of gedwongen door regels, wetten en mogelijkheden) en alleen al daarom nauwe banden met het ‘thuisland’ blijven onderhouden. Maar Willen en kunnen zij blijven; welk deel wil wel blijven maar kan dat niet; willen en kunnen zij wortelen?

 

De te onderzoeken vraag is dan wat voor sociale contacten zij in Amsterdam aangaan; in welke mate zij een sociaal netwerk en sociaal leven in Amsterdam opbouwen en of daar (toch) een vorm van wortelen en thuis voelen wordt opgebouwd.

 

​

Omgevingsvisie 2050 en gewortelde stedelijkheid

 

Het gemeentebestuur van Amsterdam zoekt naar nieuwe wegen om bewonersparticipatie in stadsleven zowel politiek als sociaal te kunnen vormgeven en borgen. Waarbij superdiversiteit en mobiliteit van haar bewoners een gegeven is.

Het participatiebeleid omvat begrippen als stadsmaken, co-creatie, cooperaties, collectieven, burgerinitiatieven, diversiteit en inclusiviteit

 

Ook in de omgevingsvisie 2050 (concept eind 2020) in B&W; besluitvorming gemeenteraad voor zomer 2021) krijgt de betekenis van participatie en de betrokkenheid van burgers bij de stad een belangrijke plaats.

Een van de vier speerpunten is Gewortelde Stedelijkheid: hoe kunnen Amsterdammers in de stad wortelen in tijden van komen & gaan, onzekerheid, tijdelijk wonen en tijdelijk werk. Hoe gaan ze bindingen aan met elkaar en met de stad; wat voor nieuw soort bindingen kunnen dat zijn en hoe zou dat versterkt kunnen worden.

Thema’s hierbij zijn:

Hoe kan het Thuisgevoel in de Stad (“sense of beloging”) vergroot worden en wat voor belemmeringen zouden daarvoor aangepakt moeten worden?

Open Stad Maken: wat voor rol kunnen nieuwkomers daarin spelen; hoe wordt voorkomen dat dit tot grotere kansenongelijkheid leidt.

 

In dit onderzoek ligt de focus op de eerste voorliggende vragen:

“hoe aardt een nieuwkomer in de stad, wat voor sociale contacten gaat hij zij aan;  hoe ontwikkelt hij zij een Thuisgevoel, een sense of belonging.

Wij denken dat dit onderzoek, als een nadere verkenning, goed aansluit bij de vragen en thema’s van de Omgevingsvisie zoals hierboven vermeld. 

 

Aanpak

In eerste instantie willen wij alleen buitenlandse vestigers onderzoeken.

 

Op grond van bronnenonderzoek, interviews en statistisch materiaal zullen wij een context analyse doen naar de recente buitenlandse vestigers in Amsterdam en hun positie, met name op de arbeidsmarkt, de woningmarkt en financieel.

 

Binnen de buitenlandse vestigers onderscheiden wij de volgende groepen vanuit hun financieel economische positie:

• Studenten

• Expats en green card kennismigranten

• Hoger en technisch opgeleide arbeidsmigranten

• Creatieven, kunstenaars en andere vrije beroepen, laag of onzeker inkomen

• Statushouders (vluchtelingen kunnen zich niet inschrijven)

(gezinshereniging, gezinsvorming en andere persoonlijk gemotiveerde vestigers nemen wij in de statistische overzichten mee; nog onduidelijk hoe deze groep verder mee te nemen)

 

Scherpe kritiek op deze praktijk van categorisering (“hokjesgeest”) in het boek City of Comings an Goings (Rotterdam 2019) want “op deze manier worden de groepen apart gehouden in plaats van dat zij mengen”. Waardoor “gemeenschappelijk handelen voorkomen wordt en duidelijke overeenkomsten en gedeelde mogelijkheden niet gezien.”

De aanpak van City Life Amsterdam, waar nieuwkomers met verschillende achtergronden elkaar ontmoeten en samen de stad – en elkaar – leren kennen is een goed antwoord hierop.

 

Naar nationaliteit

 

Matrix van nationaliteit en ‘positie’ in cijfers instroom 2015-2020

 

Aannames

Met betrekking tot de uitkomst van ons onderzoek, mn uitkomst van de vragenlijst en het participatieve  onderzoek:

Mate van sociale contacten,

Karakter van sociale contacten,

Opbouwen sociaal netwerk,

Wortelen,

Thuisgevoel

 

Onderzoek

In eerste instantie naar “feitelijkheden”

Gevoelens (thuisgevoel), intenties (“over 4 jaar weer terug”) en verwachtingen (hier vind ik de liefde van mijn leven) in tweede instantie

 

Methodieken:

1. Participatie in verbanden/ netwerken van socializing
   Kwalitatieve uitkomst en analyse
    

2. Enquete - Questionnairy : naar Max meesturen
   Kwantitatieve uitkomst en analyseren
    

3. Interviews
   Kwalitatieve uitkomst en analyse

 

Uitkomsten en aannames confronteren

 

Conclusies en aanbevelingen