Jaap Draaisma
Lectoraat
Grootstedelijke Vraagstukken
Buitenlandse studenten in Amsterdam
Academisch jaar 2023-2024: 45% van de eerstejaars UvA studenten komt uit het buitenland (“internationals”)
De twee universiteiten van Amsterdam zorgen voor een toenemende instroom van buitenlandse studenten naar Amsterdam.
Sinds 2016 is het aantal buitenlandse studenten in de stad meer dan verdrievoudigd: van 6.016 in 2016-2017 naar 20.971 in het studiejaar 2022-2023.
In 2022-2023 stonden er bij de Amsterdamse universiteiten 73.932 studenten ingeschreven. Daarvan komen 20.971 uit het buitenland.
In 2023-2024 is het totaal aantal studenten aan de Amsterdamse universiteiten ongeveer gelijk gebleven. De instroom van buitenlandse studenten is bij de VU gedaald en bij de UvA ligt gestegen.
Wellicht is hier sprake van een omslag.
In 2022-2023 nam het aantal buitenlandse studenten in Nederland toe met 6,3% ten opzichte van het vorige jaar, naar zo'n 122.300 studenten. Daarvan was meer dan 75% vanuit de EU. De groei vanuit de EU-landen was groter dan die van buiten de EU (CBS, 2023).
Voor de Amsterdamse universiteiten was dit juist omgekeerd; daar was de groei vanuit landen buiten de EU het grootst (zie verderop).
De universiteiten vroegen de overheid om “sturingsinstrumenten” om de instroom beheersbaar te maken; inmiddels wordt er volop gestuurd.
​
Vanuit de EU (EER) en van buiten de EU (EER)
EER staat voor Europese Economische Ruimte; bestaat uit de landen van de Europese Unie plus Noorwegen en IJsland.
De begrippen EU en EER zullen in dit onderzoek als synoniem gebruikt worden.
Studenten uit de EER-landen hebben toegang tot het Nederlandse hoger onderwijs tegen dezelfde voorwaarden als studenten uit Nederland.
De instroom van bachelor studenten met een buitenlandse vooropleiding, vooral uit de EER, is landelijk toegenomen met 29 procent (2021-2022 tov 2020-2021). Dit lijkt een direct gevolg van het Brexit verdrag; EER-studenten konden zich daardoor niet meer gemakkelijk op Britse universiteiten inschrijven.
Studenten van buiten de EER betalen een aanzienlijk hoger collegegeld, enkele duizenden euro’s meer.
Studenten van buiten de EER hebben toestemming nodig van de IND.
Mede hierdoor is in het studiejaar 2021-2022 – het 1e studiejaar na het Brexit verdrag - het aantal Britse studenten in Nederland afgenomen met bijna 25%. (Ad Valvas 13 april 2022)
Top 5 naar grootste aantallen buitenlandse studenten in Nederland 2021-2022
-
Duitsland Is al jaren zo; Maastricht is bijna een Duitse universiteit
-
Italie
-
Roemenie Is helemaal nieuw; enorme toename Roemeense studenten
-
China
-
Belgie
(uit Ad Valvas 13 april 2022)
De belangrijkste nationaliteiten van niet EU-EER studenten in Nederland
2021-2022
-
China
-
India
-
Verenigde Staten
-
Turkije
-
Indonesië
-
Groot-Brittannië (600 aanvragen)
(Uit NUL20 september 2021)
Kort, korter, kortst
De opkomst van hele korte cursussen leidt tot meer zeer kortstondig verblijf van studenten in Amsterdam. Zo worden bachelors van een semester en masters van een half jaar aangeboden.
​
Onderwijs in het Engels
De Nederlandse universiteiten zijn stap voor stap op onderwijs in het Engels overgegaan.
Bacheloropleidingen zijn nog voornamelijk in het Nederlands (65%). Masteropleidingen vooral in het Engels (74%). (Factsheet van UniversiteitenvanNederland.nl)
Op de UvA wordt 80 % van het masteronderwijs in het Engels gegeven. (Folia 4 dec 2019)
Argument voor het Engelstalige onderwijs is dat daardoor de kwaliteit van het onderwijs hoger zou worden, betere aansluiting bij het internationale wetenschappelijke debat en het aantrekken van buitenlandse studenten. Maar omdat de kwaliteit van het Engels, zowel van docenten als van studenten vaak laag is, zou volgens diverse bronnen de kwaliteit van het Engelstalige onderwijs juist weer laag zijn. Engels is sinds enkele jaren de officiële voertaal op de universiteiten van Twente en Eindhoven. (uit: DUB 18-12-2019)
Veel buitenlandse studenten komen naar Nederland om hier goed Engels te leren.
Hoge bijdrage studenten van buiten de EU
Universiteiten krijgen voor niet-EU-studenten geen rijksbijdrage, waardoor ze de hoge kosten aan de student moeten doorberekenen. Voor niet-EU studenten mogen universiteiten zelf het tarief vaststellen. Op die manier kunnen zij voor de instelling een verdienmodel worden en vormt dit een prikkel om zoveel mogelijk niet-EU studenten binnen te halen. Zowel de UvA als de VU ontkennen dat dit aan de hand is. (Parool 23-12-2015)
Ondanks de hoge tarieven die voor niet-EU-studenten gevraagd worden, zullen deze (zeker voor “dure” studies) nooit kostendekkend zijn. De overheid betaald in dat geval, bijvoorbeeld bij geneeskunde, nog een flink deel mee.
Enkele tarieven voor niet-EER studenten
VU - bachelorstudie rechten: 5500 euro/ jaar
UvA- bachelorstudie rechten: 9000 euro/jaar 2022-2023: 9.130 euro/aar
VU – master geneeskunde: 15.000 euro/jaar
UvA - master geneeskunde 20.600 euro/jaar 2022-2023: 25.080 euro/jaar
(Bron: Parool 23-12-2015 en overzicht UvA Instellingscollegegeld voor niet-EER-studenten 2022)
​
​
Universiteit van Amsterdam (UvA)
De UvA heeft het grootste aantal buitenlandse studenten van alle universiteiten van Nederland: 15.064 in 2023-2024.
Daarmee is het aandeel buitenlandse studenten op de UvA 35 %.
In collegejaar 2022-2023 studeerden er zo'n 14.338 internationale bachelor- en masterstudenten, nu in 2023-2024 zijn dat er 15.064: een stijging van 5 procent. De groei tussen de collegejaren 2020-2021 en 2021-2022 was zo'n 20%, dit laat zien dat de groei afneemt.
Deze afname is terug te leiden aan het aantal buitenlandse studenten dat begint aan een bacheloropleiding in 2023-2024; in het aantal bachelorstudenten is een daling te zien van 3,2%. De lichte groei buitenlandse studenten die wel te zien is, is dankzij buitenlandse masterstudenten. Ten opzichte van het vorige jaar 2022-2023, is er een groei van 6,6% buitenlandse masterstudenten in het jaar 2023-2024.
Totaal aantal studenten UvA
2016-2017 31.019
2017-2018 31.588
2018-2019 34.067
2019-2020 35.387
2020-2021 38.940
2021-2022 41.206
2022-2023 42.171
2023-2024 43.039
Conclusie: groei van 39% van totaal aantal studenten tussen 2016 en 2024
Aandeel buitenlandse studenten
2016-2017 14%
2017-2018 17
2018-2019 21
2019-2020 25
2020-2021 28
2021-2022 31
2022-2023 34
2023-2024 35
Conclusie: meer dan verdubbeld in 7 jaar, maar de groei neemt sterk af
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Verdeling aandeel buitenlandse studenten naar EU (EER) en buiten EU (EER)
EU-EER buiten EU-EER
2016-2017 10% 4%
2017-2018 12 5
2018-2019 15 6
2019-2020 17 8
2020-2021 18 10
2021-2022 20 11
2022-2023 22 12
2023-2024 22 13
Conclusie: Groei van buiten EU is aanzienlijk groter dan vanuit de EU (drie keer zoveel versus het dubbele).
Is opmerkelijk, want voor niet-EU studenten is het aanzienlijk moeilijker (verblijfsvergunning ea) en duurder om aan UvA te studeren.
(Cijfers uit: UvAFactbook)
Vrije Universiteit (VU)
Totaal aantal studenten VU
2016-2017 22.312
2017-2018 22.773
2018-2019 24.200
2019-2020 26.593
2020-2021 30.008
2021-2022 31.700
2022-2023 31.761
2023-2024. 31.810
Conclusie: groei van 43% van totaal aantal studenten, tussen 2016 en 2024. De groei lijkt nu gestagneerd.
Aandeel buitenlandse studenten
2016-2017 7,5 %
2017-2018 9,4
2018-2019 11,7
2019-2020 14,1
2020-2021 13,9
2021-2022 17,3
2022-2023 18,6
Conclusie: meer dan verdubbeld in 6 jaar
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Groei aantal buitenlandse studenten 2016 – 2023: 253%
Net als bij de UvA zit de grootste groei in het aandeel Niet-Europese studenten.
De instroom van bachelor studenten met een buitenlandse vooropleiding, vooral uit de EER, is flink toegenomen, met 37 procent in 2021-2022. Landelijk is dat 29 procent.
Dit lijkt een direct gevolg van de Brexit, waardoor EER-studenten zich niet meer aan Britse universiteiten inschrijven.
Ook de masteropleidingen van de VU zijn in trek bij internationale studenten in 2021-2022, die komen vooral van buiten de EER. Het aantal inschrijvingen van studenten met een buitenlandse vooropleiding groeit met 24 procent. Het aantal studenten met een Nederlandse vooropleiding blijft nagenoeg gelijk, met een stijging van 1 procent (Ad Valvas, 4 november 2021).
​
In het collegejaar 2023-2024 neemt het aantal nieuwe buitenlandse bachelorstudenten sterk af, met 20,9% ten opzichte van het vorige collegejaar. Dit is een enorme verandering met het collegejaar 2021-2022. Deze flinke afname komt volgens de VU door onder andere een beperking van het aantal studenten bij de studie Computer Science, door middel van numerus fixus te stellen op deze studie. Het aantal buitenlandse masterstudenten groeide wel dit jaar, met 5,7%, schrijft Jesper Roele in Het Parool (7 februari 2024).
​
​
Hoger Beroeps Onderwijs
Het Hoger Beroeps Onderwijs in Amsterdam bestaat uit:
Hogeschool van Amsterdam HvA (46.928 studenten in 2022-2023),
Hogeschool InHolland Diemen (verhuisd binnenkort naar het Zeeburgereiland - 3.513 studenten in 2021-2022)
Hogeschool voor de Kunsten (3.329 studenten in 2022-2023)
Rietveld Academie (met het Sandberg als post-academische opleiding - 842 studenten in 2022-2023)
Samen net iets minder dan 55.000 studenten.
De HvA en InHolland hebben relatief weinig buitenlandse studenten. Nog geen 4% op de HvA (HvA 2022 3,9%, 2020 3,6 %) en bij InHolland Diemen zal het niet vele hoger zijn.
Alleen de creatieve beroepsopleidingen, grotendeels gebundeld in de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, hebben veel buitenlandse studenten:
-
Academie voor Bouwkunst: 270 studenten, waarvan buitenlands 72 = 27% : 40 uit de EER en 32 van buiten de EER.
-
Academie voor Theater en Dans: 592 studenten, waarvan buitenlands 178 = 30% : 114 uit de EER en 64 van buiten de EER
-
Nederlandse Filmacademie: 404 studenten, waarvan buitenlands 16 = 4%
-
Conservatorium: 1065 studenten, waarvan buitenlands 645 = 61%. 481 uit EER, 164 van buiten de EER.
-
Reinwardt Academie en Breitner Academie: heel laag
De Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten had in 2020 936 studenten uit het buitenland (29 %) waarvan 664 ut de EER en 272 van buiten de EER
(Bron: jaarverslag AHK Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten 2020 van hun website)
​
Gevolgen van de grote instroom van (buitenlandse) studenten
De enorme groei van het aantal studenten en dan vooral van het aantal en aandeel buitenlandse studenten heeft grote gevolgen voor de universiteit en de stad:
Voor de universiteit
-
Geen ruimte meer, letterlijk, fysiek. Collegezalen zitten bomvol, gangpaden raken verstopt, de kantine zit vol.
-
Faciliteiten onvoldoende voor deze aantallen: bibliotheken zitten vol, spreekuren lopen uit, lange wachttijden voor gesprekken met een docent, etc.
-
Nederlandse studenten worden verdrongen door buitenlandse studenten
-
Werkdruk medewerkers te hoog
-
De kwaliteit van onderwijs en onderzoek staat onder druk
Voor de Amsterdamse woningmarkt
-
Groot tekort aan studentenhuisvesting;
-
Dure oplossingen voor studenten met rijke ouders, zoals studentenwoningen voor 900 - 1200 euro/maand en meer (Student Hotel, Our Domain, ea) en ouders die woningen opkopen voor hun studerende kind.
-
Leidt tot verdringing op de woningmarkt en opwaartse druk op de huur- en koopprijzen.
-
Misbruik door verhuurders van kamers en collectieve woningen door heel hoge huur te vragen en woningen niet te onderhouden
-
Verkamering en overlast van woningen met (te veel) studenten
Economische gevolgen voor Amsterdam
-
Groot aanbod van studenten die part time willen werken
-
Veel start ups door studenten na hun opleiding
-
Groot aanbod op de arbeidsmarkt van hoog-gekwalificeerde jongeren
-
Groot potentieel op de arbeidsmarkt van internationaal georienteerde jongeren
Culturele gevolgen voor Amsterdam
-
Grotere variatie aan culturen
-
Stimulans van Engelstalige cultuuruitingen
-
Impuls voor internationale jongerencultuur
-
Verdringing van Nederlandse, lokale en meer traditionele cultuur
-
Meer cross-over van verschillende culturen
Sociale gevolgen voor Amsterdam
Zowel het kortstondig verblijf als het niet-spreken van de Nederlandse taal hebben grote sociale gevolgen:
-
Weinig of geen sociale contacten buiten de eigen studentengroep.
-
Weinig of geen sociale verantwoordelijkheden en afspraken.
-
Men blijft in de eigen kleine bubbel leven; wordt geen onderdeel van het stedelijk sociaal weefsel of draagt daaraan bij.
-
Men zal over het algemeen geen ‘stedelijk burgerschap’ ontwikkelen, dus neemt geen kennis van de lokale politiek, weet niet wat de burgerrechten zijn, hoe de stad bestuurd wordt, wat de tradities zijn, hoe je invloed kunt uitoefenen.
-
Men ‘wortelt’ niet
Maatregelen
Volgens zowel de universiteiten als de Gemeente Amsterdam zijn maatregelen nodig om de instroom van buitenlandse studenten te reguleren.
De Gemeente Amsterdam vroeg in 2018, bij monde van toenmalig wethouder Ivens, aan de universiteiten om de instroom van studenten te beperken.
Bij de aanvang van het cursusjaar 2021-2022 luiden de universiteiten zelf de noodklok en verzochten de Minister van Onderwijs dringend om met maatregelen te komen.
Sturing op de instroom van studenten vanuit de EU-EER landen is voor de universiteiten wettelijk bijna niet mogelijk vanwege afspraken in EU-EER verband.
Studenten weigeren mag niet (AT5 4 november 2021)
Bij de start van het studiejaar 2022-2023 voerden de UvA en de VU een 'afschrikbeleid' om ervoor te zorgen dat buitenlandse studenten minder snel naar Nederland komen, zo waarschuwden de Amsterdamse universiteiten de internationale studenten niet te komen als ze een maand voor het studiejaar begint nog geen kamer hebben (Parool, 15 maart 2023). Veel buitenlandse studenten voelden zich bedrogen omdat zij naar aanleiding van een wervingscampagne van UvA zich hadden ingeschreven (bron: eigen interviews). Minister Dijkgraaf heeft in november 2022 aan de Tweede Kamer beloofd de toestroom van internationale studenten te beperken. Hij wil de verengelsing van bacheloropleidingen tegengaan en de verdringing van Nederlandse studenten voorkomen. De minister zei dat met de ingang van het collegejaar 2025-2026 bij bacheloropleidingen maximaal een derde van de vakken in een andere taal dan het Nederlands mag worden gegeven (NRC, 21 juni 2023). Ondertussen wordt de bachelor opleiding Sociale Geografie & Planologie vanaf 2023-2024 Engelstalig.
​
​
Maatregelen zijn nodig
​
UvA bestuursvoorzitter Geert ten Dam reageerde geschokt op de nieuwe studentenaantallen: “Als het ministerie niet ingrijpt moeten we nadenken over onconventionele maatregelen”, zei ze in Het Parool (15 juni 2022).
Sinds 2022 werven Amsterdamse universiteiten niet meer actief in het buitenland, schrijft Khaddari in Het Parool (2 september 2023). Er is wel een uitzondering voor sectoren waarin grote tekorten zijn op de arbeidsmarkt.
Daarbij belicht de UvA de kamernood in Amsterdam, hierdoor maakt zij buitenlandse studenten bewust wat mogelijk een deel zal afschrikken.
​
Minister Dijkgraaf kwam in juni 2023 met een aangepast wetsvoorstel 'Internationalisering in Balans'. Het doel daarvan is om het aanbieden van Engelstalige bacheloropleidingen in te perken in het hele land. Omdat dit niet voor het cursusjaar 2025-2026 ingevoerd kan worden, heeft de VVD een amendement op de bestaande 'Wet op het Hoger Onderwijs' ingediend in januari 2024. Als dit voor zomer 2024 wordt aangenomen door de eerste en tweede kamer, kan dit al snel in werking treden. Dan hebben universiteiten de mogelijkheid om op Engelstalige studies een numerus fixus te stellen.
​
In het rapport 'Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050' dat medio januari 2024 verscheen, wordt studiemigratie een paar keer aangestipt. Ze adviseert om de 'blijfkans' van internationale studenten die naar Nederland komen, te vergroten. Zodat ze aan de Nederlandse economie kunnen bijdragen. Nu is meer dan 80% van hen binnen 10 jaar vertrokken, schrijft Retera in Het NRC (18 januari 2024).
​
De universiteiten en hogescholen in Nederland nemen gezamenlijk actie om de instroom van internationale studenten te verminderen. De vereniging Universiteiten van Nederland (UNL) wilt hier serieus werk van maken. Er worden voorlopig geen nieuwe Engelstalige bachelors ontwikkeld en er wordt onderzocht of Engelstalige opleiding over kunnen gaan naar het Nederlands. Daarbij hebben universiteiten afgesproken dat grote bacheloropleiding naast het Engels ook in het Nederlands moet worden aangeboden. De Vereniging Hogescholen komt ook op korte termijn met plan om de instroom vanuit het buitenland te beperken (Het Parool, 9 februari 2024).
De volgende maatregelen kwamen afgelopen jaar ter sprake:
-
Minder onderwijs in het Engels aanbieden:
Inmiddels, 9 februari 2024, zijn hier duidelijke plannen voor via de UNL en de Vereniging Hogescholen. -
Veel hogere bedragen vragen aan studenten van buiten de EU-EER
-
Stoppen met werven van studenten in het buitenland, zeker van buiten de EU:
Amsterdamse universiteiten werven sinds 2022 niet meer actief in het buitenland, daarbij heeft de UvA een 'afschrikbeleid' waarbij zij buitenlandse studenten bewust maakt van de kamernood in Amsterdam. -
Numerus fixus op Engelstalige studies (is toestemming van de minister voor nodig?):
Een wetsvoorstel en amendement is ingediend, als dit wordt aangenomen kunnen universiteiten een numerus fixus stellen op opleiding vanaf collegejaar 2025-2026.
Daarbij hebben universiteiten zelf maatregelen genomen, ze wachten niet op de wet. De VU heeft een numerus fixus ingesteld op de opleiding Computer Science en de UvA op de bacheloropleiding psychologie. -
Stoppen met vooropleidingen voor buitenlandse studenten.
Door OnCampus wordt nu een vooropleiding voor “undergraduate’ studenten voor UvA en HvA aangeboden, zodat zij alsnog de UvA-HvA opleiding kunnen volgen. Deze vooropleiding wordt door veel Chinese potentiele studenten gevolgd en kost minimaal 18.000 euro, OnCampus is verbonden aan de Economische Faculteit van de UvA; de IND is ‘not amused’ hoe OnCampus niet EU-EER studenten aanmeldt (bron: Folia 23 september 2020)
​
Jaap Draaisma, Amsterdam, 17 juni 2022
Update: 13 februari 2024